Kunstzinnige Therapieën op Antroposofische basis
De antroposofisch georiënteerde geneeskunst beoogt niet zozeer de behandeling van de ziekte dan wel de begeleiding van de zieke mens. Om de gehele mens aan te spreken wordt naast het gebruik van geneesmiddelen ook gezocht naar middelen die de patiënt actief kunnen betrekken bij de genezing. Daartoe behoren op de eerste plaats de kunstzinnige therapieën. Deze maken dus wezenlijk en integrerend deel uit van de behandeling.
De kunstzinnige therapieën op antroposofische basis worden beoefend door gekwalificeerde antroposofisch-kunstzinnige therapeuten, principieel in samenwerking met een arts. De therapieën zijn onderverdeeld in een aantal vakgebieden, zoals schilderen/tekenen, muziek, plastiek, spraak, euritmie. De grondslagen ervan worden gevormd door de inzichten van de antroposofisch-medische menskunde (fysiologie, psychologie, pathologie).
Kunstzinnige therapie komt zowel in aanmerking voor patiënten die lijden aan organische of functionele stoornissen als voor patiënten met psychosomatische kwalen, die niet zelden samenhangen met een biografische crisis of met andere moeilijkheden in de persoonlijke en sociale ontwikkeling. De verwijzing kan gebeuren vanuit alle medische specialismen, zowel voor acuut als voor chronisch zieken.
De therapieën kunnen individueel of in groep gevolgd worden. Een behandeling bestaat uit een cyclus van een voorgeschreven aantal eenheden (bijvoorbeeld 14), gespreid over verschillende weken. Voor zware stoornissen zijn vaak meerdere cycli noodzakelijk.
De in aanmerking komende therapeuten zijn lid van hun beroepsvereniging die hun kwalificering garandeert, zoals opleiding, praktijkervaring en bijscholing.
Schilderen / Tekenen
De therapeutisch begeleide omgang met kleuren en vormen in al hun aspecten opent een onbevangen toegang tot de diepten van het leven van de ziel. De toepassing van verschillende middelen en technieken bevordert via een innerlijk beleven een harmonisering van de organische en functionele processen die tot het te behandelen ziektebeeld behoren.
Nieuwe werkwijzen die vanuit de antroposofische inzichten werden ontwikkeld of toepasselijk gemaakt zijn o. a. het schilderen met doorzichtige lagen (sluieren), de nat-in-nat techniek (schilderen op doordrenkt papier), een zeer omvattende kleurenleer, een tekentechniek die dynamisch teken wordt genoemd, enz.
Muziektherapie
Functionele, psychische en muzikale ademritmes verbinden zich in de muziek met elkaar. Muziek werkt harmoniserend tot in de diepten van het lichamelijke. Het bijzondere aan deze therapie is het feit dat ze een non-verbale communicatie is en eigenlijk een soort van oercommunicatie mag genoemd worden. Hiermee worden lagen aangesproken die zich uitstrekken van het volbewuste tot in het onbewuste. Muziek betekent een totaalbelevenis die de gehele mens omvat en ook het stofwisseling- en bewegingsstelsel bereikt.
De nieuwe inbreng vanuit de antroposofische gezichtspunten bestaat o. m. uit een toon- en intervalpsychologie, een karakterisering van de verschillende types van instrumenten, een nieuwe stemtechniek (Werbeck-zingen), een eigen instrumentarium (Choroi-instrumenten), enz.
Plastiek (boetseren e.a.)
Bij het hanteren en vormgeven van materialen (klei, hout, zachte en harde gesteenten) brengt de patiënt zijn denken, beleven en uitvoeren in een nieuwe, levendige wisselwerking. Belangrijk is het doorgemaakte proces, niet het resultaat. Dit proces vertoont allerlei facetten die tot het leven zelf behoren, dus ook tot ziekte en gezondheid: vormen en omvormen, ontstaan en vergaan, opbouw en afbraak, ontwikkeling en transformatie. Het is duidelijk dat dit proces wegens deze verwantschap kan doorwerken in de geestelijke, psychische en fysiologische constitutie.
De antroposofische menskunde legt hier essentiële en vernieuwende samenhangen bloot, brengt organische werkwijzen over op de gebruikte technieken en bevordert zo de therapeutische waarde ervan.
Spreektherapie (“Spraakvorming”)
Deze therapie brengt de patiënt dichter bij de eigen identiteit, aangezien deze identiteit in de aard van zijn stem en spraak tot uitdrukking komt. Ze is dus eerder gericht op zelfwaarneming en intieme zelfkennis, en niet uitsluitend op de behandeling van ademhalings-, stem- en spraakstoornissen. Het is een weg naar zelfvertrouwen, de basis van een werkelijke genezing die verder gaat dan een behandeling van symptomen.
Antroposofisch gezien is het menselijk spraakvermogen veel meer dan een communicatiemiddel dat zich gaandeweg door aanpassing uit de kreet van het dier zou hebben ontwikkeld, zoals de theorie van de gangbare natuurwetenschap luidt. In de spraak spreekt de gehele mens zich uit, in zijn samenhang met de wereld. En daar ligt tevens de weg naar werkelijke genezing. De spraakvorming wordt in de antroposofie uitgewerkt tot een veelzijdige methode dankzij een nieuwe leer van de spraak- en taalelementen, hun achtergronden en hun samenhang met sociologische, psychologische en fysiologische elementen in de constitutie van de mens.
Therapeutische euritmie
De kunstzinnige euritmie is een bewegingskunst waarbij het wezen van klanken en tonen wordt weergegeven door gebaren en lichaamsbewegingen, op grond van een nauwkeurige kennis van hun verwantschap. Tot de bewegingen behoort ook het lopen van vormen in de ruimte. De grondslagen ervan berusten opnieuw op de verruimende en verdiepende inzichten van de antroposofie. Door deze kennis en de kunstzinnige toepassing ervan onderscheidt de euritmie zich van andere vormen van danskunst. Euritmie wordt uitgevoerd door solisten en in kleinere of grotere groepen. De bewegingen worden ondersteund met witte of gekleurde gewaden en sluiers en met belichtingstechnieken.
Uit de kunstzinnige euritmie werd reeds door Rudolf Steiner de therapeutische euritmie (of euritmietherapie) ontwikkeld. Naargelang het ziektebeeld laat de therapeut(e) de patiënt bepaalde bewegingen of reeksen van bewegingen uitvoeren. Deze wekken in het innerlijk van de patiënt onhoorbaar de overeenkomstige tonen en klanken, die dan harmoniserend kunnen werken op organen en functies. Belangrijk is weer dat de patiënt zelf actief betrokken wordt bij zijn genezing. De therapeutische euritmie is sinds haar ontstaan omstreeks 1920 uiterst werkzaam gebleken. Voor de vorming van euritmietherapeuten bestaan er speciale opleidingen die aansluiten bij de gewone euritmie-opleiding.
Bruno Skerath
(gewezen Voorzitter Vereniging voor Antroposofische Gezondheidszorg)
Beelden vind je op:
